Bài học tâm đắc
Tác giả khám phá tại sao chúng ta thường đưa ra những quyết định mà không dựa vào lý thuyết kinh tế hoặc logic mà thay vào đó bị ảnh hưởng bởi tâm lý và cảm xúc. Cách chúng ta quyết định bị ảnh hưởng bởi những yếu tố tâm lý ẩn như sự khan hiếm, sự miễn phí, sự so sánh, và tính tự mãn. Tác giả cũng đưa ra các gợi ý và phương pháp để áp dụng kiến thức này vào cuộc sống hàng ngày, giúp chúng ta đưa ra quyết định thông minh hơn trong tài chính, sức khỏe và cuộc sống cá nhân.
Khám phá
Hãy mở để xem thêm những nội dung trong quyển sách mà bạn quan tâm nhé!
💡 Các lực tác động ẩn dẫn tới quyết định không dựa trên logic
Dan Ariely khám phá và phân tích những yếu tố tâm lý và xã hội ẩn mà chúng ta thường không nhận ra, những yếu tố này có thể ảnh hưởng mạnh đến quyết định và hành vi của chúng ta.
1. Sự khan hiếm: Chúng ta thường đánh giá cao những thứ mà chúng ta nghĩ là khan hiếm, ngay cả khi giá trị thực tế của chúng không thay đổi.
Khi giá dầu tăng lên đột ngột và có nguy cơ cạn kiệt, người tiêu dùng thường cảm thấy áp lực mua sắm các sản phẩm tiết kiệm năng lượng hoặc xe hơi tiết kiệm nhiên liệu ngay cả khi giá của chúng không giảm. Họ đánh giá cao những thứ có liên quan đến tiết kiệm năng lượng hơn trong tình huống này.
2. Sự miễn phí: Chúng ta thường đánh giá thấp giá trị của những thứ mà chúng ta nhận được miễn phí.
Một khi người mua hàng nhận được thẻ giảm giá 10% cho việc mua hàng, họ có xu hướng tiêu tiền thêm để tận dụng khuyến mãi, mặc dù thẻ giảm giá thực sự không có giá trị thực tế.
3. Sự mất mát: Chúng ta thường cảm thấy đau khổ hơn khi mất một thứ gì đó hơn là vui mừng khi có được một thứ gì đó tương đương.
Người ta thường cảm thấy đau khổ và mất niềm tin khi mất một vật phẩm có giá trị như điện thoại, thậm chí khi có thể thay thế nó bằng một chiếc mới tương tự. Sự mất mát thường ảnh hưởng mạnh mẽ đến tâm trạng của con người.
4. Sự so sánh xã hội: Chúng ta thường đánh giá giá trị của một quyết định hoặc sản phẩm dựa trên việc so sánh với người khác. Điều này có thể dẫn đến cảm giác cạnh tranh và áp lực theo đuổi những thứ mà người khác có, thay vì dựa trên nhu cầu và giá trị cá nhân.
Trong một thí nghiệm, nhóm nghiên cứu đã cho các học sinh chọn giữa việc mua một chiếc máy tính xách tay có giá trị trung bình và một chiếc máy tính xách tay tốt hơn nhưng đắt hơn. Kết quả là, hầu hết học sinh đã chọn chiếc máy tính đắt hơn, không phù hợp với nhu cầu của họ, vì họ muốn so sánh và cạnh tranh với người khác.
💡 Ứng dụng trong cuộc sống
Cuốn sách khuyến khích chúng ta hiểu rõ hơn về tác động của các yếu tố tâm lý như thúc đẩy, sự so sánh xã hội, và sự đánh lừa bản thân đối với quyết định của chúng ta. Tác giả cũng cung cấp các gợi ý và phương pháp để áp dụng kiến thức về tâm lý học quyết định vào cuộc sống thực tế, giúp chúng ta đưa ra những quyết định thông minh hơn về tài chính, sức khỏe, và cuộc sống cá nhân.
1. Kiểm soát tài chính thông minh: chúng ta hiểu rõ hơn về tác động của sự khan hiếm và sự miễn phí đối với quyết định tài chính của chúng ta. Để đưa ra các quyết định tài chính thông minh, hãy tạo ra kế hoạch, xem xét giá trị thực sự của sản phẩm hoặc dịch vụ, và đánh giá mục tiêu tài chính của bạn một cách cân nhắc.
Dan Ariely đề cập đến hiện tượng khi giảm giá hàng hóa từ $125 xuống còn $45, một số người sẽ mua sản phẩm này dù họ không thực sự cần nó. Sự khan hiếm của cơ hội mua hàng giảm giá lớn này thúc đẩy họ đưa ra quyết định mua sắm phi lý trí, dựa vào sự hấp dẫn của ưu đãi, thay vì giá trị thực sự của sản phẩm.
2. Kiên định và tự quản lý: Để thực hiện mục tiêu và kiểm soát quyết định, hãy thiết lập mục tiêu rõ ràng và theo dõi chúng. Điều này giúp bạn duy trì sự kiên nhẫn và tự quản lý để đạt được mục tiêu của mình. Hãy cân nhắc việc tạo ra quy tắc kiểm tra và đánh giá để đảm bảo quyết định tốt hơn.
Thí dụ, nếu bạn muốn tiết kiệm tiền, hãy đặt ra mục tiêu cụ thể như "tiết kiệm $500 mỗi tháng" và tạo một kế hoạch để tự động chuyển tiền vào tài khoản tiết kiệm mỗi lần bạn nhận lương. Điều này giúp bạn duy trì sự kiên nhẫn và đạt được mục tiêu của mình.
3. Tự động hóa và tin vào tương lai: Để tận dụng cơ hội và tương lai tốt hơn, hãy xây dựng niềm tin vào khả năng thay đổi. Sử dụng tự động hóa trong việc quản lý tài chính và đầu tư, và hãy đánh giá bản thân một cách khách quan để hiểu rõ hơn về khả năng và hạn chế của mình. Điều này giúp bạn đưa ra các quyết định dựa trên thực tế và sự thừa nhận của bản thân.
Tác giả trình bày ví dụ về việc đầu tư vào học cao học. Một số người chọn bỏ qua cơ hội này vì họ không muốn đối mặt với gánh nặng tài chính và công việc học. Tuy nhiên, khi họ nhìn vào tương lai và thấy khả năng thăng tiến nghề nghiệp và thu nhập cao hơn, họ có thể tự tin hơn trong việc đầu tư vào bản thân và học hành.
Tóm lại là
"Phi lý trí" của Dan Ariely là một cuốn sách nghiên cứu về tâm lý học quyết định. Tác giả giải thích tại sao con người thường đưa ra các quyết định phi lý trí dựa trên tâm lý, cảm xúc và các yếu tố tâm lý khác. Cuốn sách đi sâu vào nghiên cứu các yếu tố như sự khan hiếm, sự miễn phí, sự mất mát, sự so sánh, tính tự mãn và tính tự chủ. Từ đó, nó cung cấp gợi ý và phương pháp để kiểm soát tốt hơn những yếu tố này và đưa ra quyết định thông minh hơn trong cuộc sống hàng ngày, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính, sức khỏe và cuộc sống cá nhân.
Về tác giả
Dan Ariely là một nhà tâm lý học và kinh tế học nổi tiếng, chuyên nghiên cứu về tâm lý học quyết định. Ariely đã nhận bằng tiến sĩ từ Đại học Duke và đã công tác tại nhiều trường đại học danh tiếng như MIT (Massachusetts Institute of Technology) và Duke University. Ông là một nhà nghiên cứu nổi tiếng về tâm lý học quyết định và kinh tế học hành vi.
